მონელება
მონელება არის საკვების დიდი და უხსნადი მოლეკულების დახლეჩა პატარა, ხსნად მოლეკულებად, რათა შესაძლებელი გახდეს მათი გაწოვა და გადასვლა სისხლის ნაკადში.
მონელება შეიძლება იყოს მექანიკური, მაგალითად, საჭმლის დაღეჭვა პირის ღრუში ან "გადღვება" კუჭში. ორივე შემთხვევაში ხდება საკვების დაქუცმაცება მომცრო ნაწილაკებად.
ქიმიური მონელება გულისხმობს განსაკუთრებული ქიმიური ნივთიერებების – ფერმენტების მონაწილეობას.
ისინი მონელების – დიდი მოლეკულების პატარა მოლეკულებად დაშლის – პროცესის დამაჩქარებელი კატალიზატორებია.
ცხრილში სუმარულად არის მოცემული ფერმენტთა ტიპები და მონელების პროდუქტები:
ფერმენტი
|
სად გამომუშავდება |
საკვებში შემავალ რომელ პროდუქტზე მოქმედებს |
მონელების პროდუქტები |
ამილაზა |
სანერწყვე ჯირკვლები
პანკრეასი
წვრილი ნაწლავის კედლები |
სახამებელი (ნახშირწყალი) |
მარტივი შაქრები |
პროტეაზა |
კუჭი
პანკრეასი
წვრილი ნაწლავის კედლები |
ცილები |
ამინომჟავები |
ლიპაზა |
პანკრეასი
წვრილი ნაწლავის კედლები |
ცხიმები და ზეთები (ლიპიდები) |
ცხიმოვანი მჟავები და გლიცერინი |
საკვები მოინელება პირის ღრუში, კუჭში და წვრილ ნაწლავებში.
გარდა ფერმენტებისა, კუჭში გამომუშავდება მარილმჟავა.
ეს უზრუნველყოფს სათანადო pH–ის გარემოს, რომელიც ფუნქციონირებისთვის ესაჭიროება პროტეაზულ ფერმენტებს და, ამავდროულად, დამღუპველად მოქმედებს საკვებთან ერთად კუჭში ბაქტერიებზე.
ღვიძლი გამოიმუშავებს ნაღველს. ნაღველი ნაღვლის ბუშტში გროვდება, იქედან კი წვრილ ნაწლავში ჩაედინება.
ის ანეიტრალებს მჟავას, რომლითაც საკვები კუჭში იჟღინთება. წვრილ ნაწლავში იქმნება ტუტე გარემო, რომელიც აუცილებელია წვრილ ნაწლავში მოქმედი ფერმენტების ეფექტიანად მუშაობისთვის.
ნაღველი ცხიმების ემულგირებასაც ახდენს (ცხიმის მსხვილი წვეთები მცირე წვეთებად იშლება).
იზრდება ლიპაზის სამოქმედო ზედაპირული არეალი.
|