რატომ ერთდებიან ატომები

როდესაც ორი ან მეტი განსხვავებული ელემენტი ქიმიურად უკავშირდება ერთმანეთს წარმოიქმნება ნაერთი.

ელემენტები ნაერთში მტკიცედ არიან დაკავშირებული, ამიტომ მათი დაშორება ძნელია.

ატომები ერთმანეთს უკავშირდებიან, რომ შეიძინონ ინერტული აირის მსგავსი სტაბილური ელექტრონული აღნაგობა.

ინერტულ აირებს არ გააჩნიათ რეაქციისუნარიანობა და არ წარმოქმიან ნაერთებს, რადგან მათი ატომების გარე შრე შევსებულია ელექტრონებით.

ატომები სავსე ელექტრონულ გარეშრეს იონური ბმის შემთხვევაში აღწევენ ელექტრონების გაცემით ან მიერთებით, ხოლო კოვალენტურ ბმის შემთხვევაში - ელექტრონების გაზიარებით.

 

იონური ბმა

ელექტრონების გაცემის ან მიერთების შედეგად ატომები წარმოქმნიან დამუხტულ ნაწილაკებს, რომელთაც იონები ეწოდებათ.

ატომები, რომლებიც კარგავენ ელექტრონებს, წარმოქმნიან დადებითად დამუხტულ იონებს, ხოლო ატომები, რომლებიც იძენენ ელექტრონებს წარმოქმნიან უარყოფითად დამუხტულ იონებს.

ნატრიუმს  ²³₁₁Na აქვს თერთმეტი ელექტრონი. მისი ელექტრონული აღნაგობაა 2, 8, 1.

როდესაც ნატრიუმი ურთიერთქმედებს სხვა ელემენტებთან, მისი ატომები კარგავენ გარე შრის ელექტრონს და წარმოქმნიან დადებითად დამუხტულ იონს.

იონურ ბმაში საპირისპიროდ დამუხტული იონები ელექტროსტატიკური მიზიდულობის ძალით მტკიცედ ებმიან ერთმანეთს.

ნატრიუმის და ქლორის იონების შეერთების შედეგად წარმოიქმნება ნატრიუმის ქლორიდი NaCl.

ფორმულაში არ არის ნაჩვენები მუხტები, რადგან ისინი აბათილებენ ერთმანეთს.

თქვენ უნდა შეძლოთ წარმოადგინოთ მაგნიუმის ოქსიდის MgO და კალციუმის ქლოიდის CaCl₂შემადგენლობაში მყოფი იონები.

იონური ნაერთები წარმოქმნიან წესიერი გეომეტრიული ფორმის სტრუქტურას, რომელსაც გიგანტური იონური მესერი ეწოდება. ისინი ხასიათდებიან მაღალი ლღობისა და დუღილის ტემპერატურებით, რადგან კრისტალის რღვევისთვის საჭიროა მრავალი მტკიცე ბმის მიზიდულობის გადალახვა.

იონური ნაერთები გამლღვალ ან წყალში გახსნილ მდგომარეობაში ატარებენ ელექტრობას რადგან ამ დროს იონებს შეუძლიათ თავისუფალი გადაადგილება.

კოვალენტური ბმა

კოვალენტურ ბმაში სტაბილურ ელექტრონულ კონფიგურაციას ატომები აღწევენ გარე შრის ელექტრონული წყვილების გაზიარებით.

მრავალი კოვალენტური ნაერთი მარტივ მოლეკულას წარმოადგენს, მაგალითად წყალი H₂O.

წყალბადს მხოლოდ ერთი ელექტრონი აქვს პირველ შრეზე, რომელზეც სულ ორი ელექტრონი შეიძლება მოთავსდეს. ანუ წყალბადს სჭირდება ერთი ელექტრონი მის შესავსებად.

ჟანგბადის გარე შრეზე ექვსი ელექტრონია, ანუ მას კიდევ ორი ელექტრონი სჭირდება მის შესავსებად.

ჟანგბადი თითოეულ წყალბადის ატომს საზიარო ელექტრონული წყვილით უკავშირდება. ამგვარად, ყველა ატომის გარე შრე ივსება.

საზიარო ელექტრონული წყვილი არის კოვალენტური ბმა. წყვილის თითოეული ელექტრონი ორ სხვადასხვა ატომს ეკუთვნის.

ასეთი სახით გამოხატული კოვალენტური ბმა მხოლოდ გარე შრის ელექტრონებს გვიჩვენებს.

წერტილები და ჯვრები განსხვავებული ატომების გარე შრის ელექტრონებს წარმოადგენენ.

სტრუქტურული დიაგრამის თითოეული ხაზი წარმოადგენს საზიარო ელექტრონულ წყვილს - ერთ კოვალენტურ ბმას.

თქვენ უნდა შეძლოთ გამოსახოთ კოვალენტური ბმები ამიაკში NH₃, წყალბადში H₂, ქლორწყალბადში HCl, მეთანსა CH₄ და ჟანგბადში O₂.

მარტივ მოლეკულურ ნაერთებს დაბალი ლღობის და დუღილის ტემპერატურები ახასიათებთ, რადგან მიუხედავად იმისა, რომ კოვალენტური ბმები მოლეკულის შიგნით ძლიერია, მოლეკულათშორისი მიზიდულობის ძალები სუსტია

ისინი არ ატარებენ ელექტრობას, რადგან მოლეკულებს არ გააჩნიათ ელექტრული მუხტი.

ალმასი, გრაფიტი და სილიციუმის დიოქსიდი (კვარცი) ატომთა გიგანტური კოვალენტური სტრუქტურებია. ატომებს შორის მრავალი კოვალენტური ბმის გამო მათ ძალიან მაღალი ლღობის ტემპერატურა აქვთ.

ალმასი და გრაფიტი ნახშირბადის ფორმებია.

ალმასში თითოეული ნახშირბადის ატომი კოვალენტური ბმით უკავშირდება ოთხ სხვა ნახშირბადის ატომს. შედეგად მიღებული სამგანზომილებიანი გიგანტური სტრუქტურა ძალიან მტკიცეა. ალმასის კრისტალი ერთი გიგანტური მოლეკულაა.

სილიციუმის დიოქსიდიც მსგავსი სტრუქტურით ხასიათდება.

გრაფიტში თითოეული ნახშირბადატომი წარმოქმნის სამ კოვალენტურ ბმას და წარმოქმნილ გიგანტურ მოლეკულას შრეობრივი აგებულება აქვს..

შრეებს შორის ბმები სუსტია, რის გამოც ადვილია შრეების ერთმანეთის მიმართ გადაადგილება.

გრაფიტი შეიცავს თავისუფალ ელექტრონებს და ამიტომ შეუძლია ელექტრული დენის გატარება.

მეტალური ბმა

მეტალებს გიგანტური სტრუქტურები აქვთ.

მეტალის ატომის გარე შრის ელექტრონები თავისუფლად მოძრაობენ მთლიან სტრუქტურაში. ეს წარმოქმნის მჭიდროდ დაკავშირებული იონების სტრუქტურას, რომელიც გარშემორტყმულია ელექტრონების "ზღვით".

იონების და ელექტრონების მუხტი აკავებს სტრუქტურას, მაგრამ საშუალებას აძლებს იონებს, რომ ერთმანეთის მიმართ გადაადგილდნენ. შედეგად, შესაძლებელია მეტალების მოღუნვა და გაჭიმვა.

თავისუფალი ელექტრონები მეტალის ელექტრო და თბოგამტარობას განაპირობებენ.